Οι δύο πληγές του σημερινού θεάτρου

Το θέατρο είναι η κορυφαία στιγμή στη ζωή του κάθε ηθοποιού. Επάνω στη σκηνή ο ίδιος ο καλλιτέχνης ξεγυμνώνει την ύπαρξη, τον εαυτό του, συνομιλεί και συνδιαλέγεται με ένα ζωντανό κοινό που τον παρακολουθεί. Έχουν δίκιο οι άνθρωποι της Τέχνης, οι οποίοι επιμένουν πως ο πραγματικά καλός ηθοποιός φαίνεται στο θέατρο.

«Ηθοποιός σημαίνει φως», είχε πει ο μεγάλος Δημήτρης Χορν. Και είχε δίκιο, διότι ένας ηθοποιός κουβαλάει μέσα του όλα τα σημαντικά μηνύματα των λογοτεχνικών αριστουργημάτων που καλείται να μεταφέρει στη σκηνή ζωντανά.

Οι τραγωδίες του Αισχύλου, του Σοφοκλή, του Ευριπίδη, οι κωμωδίες του Αριστοφάνη, όλες μεταφέρθηκαν επάνω στο θέατρο και μάγεψαν εκατομμύρια θεατές στο πέρασμα των χρόνων. Το θέατρο είναι αλληλεπίδραση του ηθοποιού με θεατές, όχι μία απλή παρακολούθηση που συμβαίνει από μία απόμακρη και ψυχρή τηλεόραση.

Το θέατρο, είναι ζωντανός οργανισμός, ένα κύτταρο της κοινωνίας που βοηθάει στον εξανθρωπισμό και την παιδεία της.  Είναι ένας από τους μείζονες τρόπους διαπαιδαγώγησης ενός ανθρώπου με ηθικές αξίες, καθώς όλα τα ανθρώπινα πάθη και όλες οι ανθρώπινες συμπεριφορές αναπαρίστανται σε θεατρικές παραστάσεις.

Ολοένα και περισσότερα σχολεία, προσπαθούν να φέρουν σε επαφή τα παιδιά από μικρά με το θέατρο, σκοπεύοντας τα ίδια να αγαπήσουν τον Πολιτισμό και όλα τα μεγάλα έργα της Παγκόσμιας Λογοτεχνίας και Δραματουργίας.

Οι δύο πληγές του θεάτρου στη σύγχρονη εποχή

Δυστυχώς, το έτος 2021 δεν ήταν καλό από καμία άποψη για το πανανθρώπινα σημαντικό θέατρο, το οποίο επλήγη από πολλές απόψεις. Το θέατρο όλο αυτό το έτος, από την αρχή του μάλιστα, χτυπήθηκε αλύπητα και δίχως κανένα έλεος.

Και οι δύο λόγοι είναι εξίσου σοβαροί: από τη μία έχουμε την πανδημία του Covid 19 η οποία αναχαίτισε κάθε ανθρώπινη δημιουργία και έκλεισε τα θέατρα δύο φορές. Και η δεύτερη είναι όλες αυτές οι αποκαλύψεις που αφορούν τη σεξουαλική βία και κακοποίηση από ορισμένους δημοφιλείς ηθοποιούς του θεάτρου.

Το θέατρο δε δέχθηκε καμία προστασία από την Κυβέρνηση όλους τους μήνες που παρέμεινε αδρανές και κλειστό. Και παρά το γεγονός ότι οι άνθρωποι εξέφρασαν την επιθυμία τους να πάνε θέατρο, πάλι έκλεισαν ενώ διαπιστωμένα, ήταν από τα  πιο ασφαλή μέρη ώστε να μη μεταδοθεί ο ιός. Αυτό άφησε το χώρο της Τέχνης πληγωμένο όσο λίγους, εξανάγκασε χιλιάδες ηθοποιούς να στραφούν σε άλλα εναλλακτικά επαγγέλματα και να αφήσουν το αρχικό τους επάγγελμα.

 Ο πολιτισμός είναι απαραίτητος σε μία κοινωνία. Θα μπορούσε κάποιος να φανταστεί τη ζωή του –έστω και για λίγα λεπτά- χωρίς να υπάρχει μουσική, τραγούδι, κινηματογράφος; Πιστεύω πως ούτε για πέντε λεπτά δε θα μπορούσε κάποιος. Διότι ο μεγάλος Άρθουρ Σοπενχάουερ το είχε διατυπώσει σωστά: «η τέχνη λυτρώνει την ύπαρξή μας από το φόβο, από την αγωνία, από τον πόνο». Χωρίς Τέχνη, η οποιαδήποτε πληγή του ανθρώπου αιμορραγεί ακόμα περισσότερο.

Σεξουαλικές παρενοχλήσεις

Το φαινόμενο των σεξουαλικών παρενοχλήσεων συντάραξε το χώρο του θεάτρου. Σύσσωμη μία κοινωνία είδε μερικά από τα αγαπημένα της είδωλα να αποκαθηλώνονται και διαπίστωσε πως θεοποιούσε ανθρώπους με τρόπο βιαστικό και επιπόλαιο. Οι περιγραφές των θυμάτων ανέδειξαν τη σκοτεινή πλευρά των ανθρώπων που μεγάλο μέρος του κοινού αγαπούσε και υποστήριζε όλα αυτά τα χρόνια.

Το ακόμα χειρότερο, είναι πολλοί ταύτισαν μέσα στη σκέψη τους το χώρο του θεάτρου με όλη αυτή την ανηθικότητα, με αυτά τα λυπηρά περιστατικά.

Πόσο ασφαλή θα αισθάνονται όλα εκείνα τα νέα παιδιά που θα θελήσουν να ασχοληθούν μελλοντικά –ή θέλουν ήδη- να ασχοληθούν με το θέατρο; Πώς θα αισθάνονται οι γονείς των παιδιών αυτών; Θα υποστήριζαν την ανάγκη και την επιλογή τους ή θα φοβόντουσαν για τη σωματική τους ακεραιότητα και τη συναισθηματική τους υγεία;

Καταρχάς, γιατί οι οντισιόν γινόντουσαν σε κλειστούς χώρους; Γιατί υπήρχε μονάχα ο εκάστοτε σκηνοθέτης και ο ανερχόμενος ηθοποιός που ήθελε ένα ρόλο;

Ίσως αυτές οι αποκαλύψεις που συγκλόνισαν την κοινή γνώμη, να είναι και μία καλή αφορμή να ξεκαθαρίσουν τα πράγματα, να ξεχωρίσει η λάμψη από το σκοτάδι. Να αλλάξουν οι τρόποι διαλογής ενός ηθοποιού, να παρευρίσκονται και άλλα άτομα την ώρα της πρόβας σε μία θεατρική παράσταση.

Είναι λάθος ορισμένες κακές πράξεις μερικών ανθρώπων να στιγματίσουν το θέατρο και τους φωτισμένους ανθρώπους που το υπηρετούν. Να δοθεί υποστήριξη στο θέατρο που επλήγη όσο λίγοι χώροι με την έξαρση της πανδημίας, να σκηνοθετηθούν παραστάσεις σπουδαίων έργων που θα έχουν αφετηρία αυτή την υπέρτατη αξία που λέγεται Άνθρωπος.

Οι άνθρωποι δεν πρέπει να σταματήσουν να ασχολούνται με το θέατρο. Πρέπει να δοθούν περισσότερα κίνητρα ενασχόλησης και να αλλάξουν άρδην οι τρόποι προβών μίας θεατρικής παράστασης. Να μη μένει ποτέ του μόνο ένα υποψήφιο θύμα ή κλειδωμένο σε ένα δωμάτιο με έναν επίδοξο σκηνοθέτη που χρησιμοποιεί την επαγγελματική του ιδιότητα για να ικανοποιήσει τις δικές του χαλεπές επιθυμίες.

Το θέατρο πρέπει να διατηρηθεί ένας καθαρός και ακέραιος χώρος. Πρέπει να καθαρίσει από κάθε βλαβερό φαινόμενο, να ανυψωθεί στα μάτια όλων μας ξανά ως αυτό που πραγματικά είναι; ως ένας φάρος πολιτισμού, ως ένας τρόπος εξύψωσης του ανθρώπου προς το πιο ανθρώπινο. Όχι προς το πιο απάνθρωπο.